เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2568 นางสาวสุภัทรา  นาคะผิว กรรมการสิทธิมนุษยชนเเห่งชาติ พร้อมด้วยนายบุญแทน  ตันสุเทพวีรวงศ์ ที่ปรึกษาประจำ กสม. และเจ้าหน้าที่สำนักงาน กสม. จัดการประชุมรับฟังความเห็น “กรณีการใช้เครื่องพันธนาการแก่ผู้ต้องขังระหว่างพิจารณาคดี” เพื่อรวบรวมข้อมูล ข้อคิดเห็น ปัญหาอุปสรรค และข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการใช้เครื่องพันธนาการแก่ผู้ต้องขังระหว่างพิจารณาคดีที่เหมาะสมกับบริบทของประเทศไทย โดยมีผู้เข้าร่วมประชุม ประกอบด้วย ดร. ปราโมทย์  เสริมศีลธรรม คณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในฐานะผู้ทรงคุณวุฒิด้านกฎหมายของ กสม. ผู้แทนหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ กรมราชทัณฑ์ กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ สำนักงานกิจการยุติธรรม กรมสอบสวนคดีพิเศษ สำนักงานศาลยุติธรรม สำนักงานการสอบสวน สำนักงานอัยการสูงสุด สำนักงานตำรวจแห่งชาติ สำนักงานปลัดกระทรวงกลาโหม กระทรวงกลาโหม และผู้แทนจากมูลนิธิผสานวัฒนธรรม ณ ห้องประชุม 709 สำนักงาน กสม. และผ่านระบบประชุมทางไกล (zoom meeting)

          ที่ประชุมร่วมหารือในประเด็นต่าง ๆ อาทิ

          (1) เหตุผล ความจำเป็น และดุลพินิจของการใช้เครื่องพันธนาการตามหลักความจำเป็นและหลักความได้สัดส่วน

          (2) การกำหนดประเภท ชนิด และขนาดของเครื่องพันธนาการ ให้สอดคล้องกับมาตรฐานระหว่างประเทศ

          (3) การกำหนดนิยามความหมายของคำว่า “ผู้ต้องขังระหว่างการพิจารณาคดี” ตามกฎหมายราชทัณฑ์ให้สอดคล้องกับสภาพความเป็นจริง

          (4) อำนาจตามกฎหมายในการกำหนด การตีความ สถานะ และสภาพบังคับของมาตรฐานการปฏิบัติงาน (Standard Operating Procedures: SOP) ด้านการควบคุมตัวผู้ต้องขังในเรื่องต่าง ๆ เช่น มาตรฐานการใช้เครื่องพันธนาการทั้งกรณีการใช้ภายในเรือนจำหรือสถานที่ควบคุมตัวและการใช้ในระหว่างควบคุมตัวออกไปนอกเรือนจำหรือสถานที่ควบคุมตัว มาตรฐานการควบคุมตัวผู้ต้องขังไปศาล และมาตรฐานการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังระหว่างการพิจารณาคดี เป็นต้น

          (5) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการพิจารณาใช้เครื่องพันธนาการ เช่น กฎระเบียบที่เกี่ยวข้อง ข้อจำกัดด้านอาคารสถานที่ของเรือนจำหรือสถานที่ควบคุมประเภทอื่น อัตรากำลังบุคลากร การบริหารจัดการของกรมราชทัณฑ์และหน่วยงานบังคับใช้กฎหมายที่เกี่ยวข้อง

          (6) มาตรการอื่นที่สามารถนำมาทดแทนหรือลดการใช้เครื่องพันธนาการ เช่น เครื่องพันธนาการรูปแบบใหม่ การจัดให้มี checklist เพื่อประเมินความจำเป็นของการใช้เครื่องพันธนาการ และการฝึกอบรมให้ความรู้แก่เจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงาน

          ทั้งนี้ ผู้เข้าร่วมประชุมมีความเห็นสอดคล้องกันว่า การใช้เครื่องพันธนาการแก่ผู้ต้องขังระหว่างพิจารณาคดีเป็นประเด็นที่รัฐต้องสร้างความสมดุล โดยพิจารณาทั้งมิติด้านการรักษาความสงบเรียบร้อย ความปลอดภัยของสังคม ควบคู่กับการปฏิบัติตามพันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชน เพื่อให้สอดคล้องกับหลักการสันนิษฐานไว้ก่อนว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ (presumption of innocence) โดยเฉพาะการบังคับใช้กฎหมายบนฐานคิดที่ตระหนักถึงหลักความจำเป็น หลักความได้สัดส่วน และการเคารพในศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์

          ข้อมูล ความเห็น และข้อเสนอแนะที่ได้รับจากการประชุมครั้งนี้ จะได้นำไปประมวลผลประกอบการจัดทำข้อเสนอแนะมาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน รวมทั้งข้อเสนอแนะในการแก้ไขปรับปรุงกฎหมาย กฎ ระเบียบ หรือคำสั่ง เพื่อให้สอดคล้องกับหลักสิทธิมนุษยชน ตามหน้าที่และอำนาจต่อไป