เมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม 2568 ที่โรงแรมเอเชีย แอร์พอร์ต ดอนเมือง นางสาวศยามล  ไกยูรวงศ์ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ร่วมรับฟังและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นต่อข้อเสนอแนะเชิงนโยบายของภาคประชาชน ในประเด็น “สิทธิ ความเป็นธรรมในสิ่งแวดล้อมและสุขภาวะพลเมืองไทย” ภายใต้งานสัมมนาวิชาการระดับชาติ สิ่งแวดล้อม มลพิษ สุขภาพ และความยุติธรรม ระหว่างวันที่ 14 - 15 พฤษภาคม 2568 จัดโดย สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (สำนักงาน กสม.) ร่วมกับสมัชชาองค์กรเอกชนด้านการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ (สคส.) สถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ซึ่งเป็นองค์กรเครือข่ายภาคประชาสังคมสำคัญที่มีส่วนร่วมขับเคลื่อนประเด็นสิทธิมนุษยชนด้านสิ่งแวดล้อม และร่วมการขับเคลื่อนประเด็นสิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี ซึ่งเป็นประเด็นการขับเคลื่อนงานสมัชชาสิทธิมนุษยชนประจำปี 2568 ของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม)

            กิจกรรมดังกล่าว มีวัตถุประสงค์เพื่อให้เกิดความร่วมมือกับภาคส่วนต่าง ๆ ในสังคมที่มีเป้าหมายร่วมกันเรื่องสิทธิในสิ่งแวดล้อม ประมวลสถานการณ์ ปัญหา ข้อเสนอว่าด้วยสิทธิในสิ่งแวดล้อม การพัฒนาข้อเสนอทางนโยบาย กฎหมาย และแนวทางการขับเคลื่อนสังคมไทยไปสู่ภาวะ นำไปสู่การมีรายงานประเมินสถานการณ์สิทธิในสิ่งแวดล้อมของประเทศไทย และข้อเสนอเชิงนโยบายจากภาคประชาสังคมเสนอต่อรัฐบาล โดยมีประเด็นสำคัญ ประกอบด้วย 1) ประเด็นทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง การประมงที่ยั่งยืน ขยะทะเล ไมโครพลาสติก 2) ประเด็นสิทธิชุมชน ป่าไม้ ที่ดิน และกลุ่มชาติพันธุ์ 3) ประเด็นผลกระทบในประเทศไทยและข้ามพรมแดนจากการบริหารจัดการน้ำและฝุ่นควันพิษ 4) ประเด็นกากอุตสาหกรรม ขยะอิเล็กทรอนิกส์ ขยะพลาสติก และเหมืองแร่ และ 5) ความยั่งยืนและเป็นธรรมสภาพภูมิอากาศและความหลากหลายทางชีวภาพ ทั้งนี้ มีตัวแทนภาคประชาสังคม ภาครัฐ ภาควิชาการ ภาคเอกชน และสื่อมวลชนเข้าร่วมมากกว่า 400 คน

            กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้รับฟังข้อเสนอจากภาคประชาสังคมในเวทีดังกล่าวและให้ความเห็นต่อประเด็นสิทธิในสิ่งแวดล้อมกับบทบาทหน้าที่ของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ สรุปว่า เรื่องสิทธิในสิ่งแวดล้อมมีความสำคัญทั้งเรื่องสิทธิเชิงเนื้อหาและสิทธิเชิงกระบวนการ ในการคุ้มครองสิทธิของบุคคลและชุมชนในการดำรงชีวิตในสภาพแวดล้อมและสุขภาพที่ดี และเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐานของการดำรงชีวิตอย่างเท่าเทียมและเป็นธรรม กสม. ให้ความสำคัญกับการคุ้มครองนักปกป้องสิทธิมนุษยชน โดยอยู่ระหว่างการประสานการทำงานกับหน่วยงานต่าง ๆ ในการจัดทำระบบการแจ้งไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเมื่อมีเรื่องการคุกคามนักปกป้องสิทธิมนุษยชน โดยที่ผ่านมา กสม. จัดทำความเห็นและข้อเสนอแนะให้มีการปรับปรุงแก้ไขกฎหมายกลางด้านสิ่งแวดล้อม ได้แก่ ประเด็นกระบวนการจัดรับฟังความคิดเห็นของเจ้าของโครงการทั้งภาครัฐและภาคเอกชนที่มีความรับผิดชอบการประกอบธุรกิจกับการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน การประเมินผลกระทบข้ามพรมแดน เสนอให้คณะกรรมการผู้ชำนาญการพิจารณารายงานการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อม (คชก.) ให้ความสำคัญกับผลกระทบต่อการดำรงชีวิตในมิติวัฒนธรรม การสร้างมาตรการจูงใจให้เอกชนในการกำหนดมาตรการลดผลกระทบสิ่งแวดล้อมอย่างจริงจัง การเฝ้าระวังสิ่งแวดล้อมและสุขภาพโดยประชาชนและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีส่วนร่วม และกำหนดค่าเสียหายเชิงลงโทษด้านสิ่งแวดล้อม

            นอกจากนี้ เสนอให้มีการปรับปรุงแก้ไขพระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติและกฎหมายลำดับรอง กสม. ยังเห็นว่า การแก้ไขปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม ทั้งเรื่องเขื่อนในประเทศและในแม่น้ำโขง โรงไฟฟ้า เหมืองทอง สภาพภูมิอากาศ PM 2.5 มลพิษต่าง ๆ จะต้องอาศัยความร่วมมือและกระบวนการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน และในปีนี้ กสม. มีแผนจะทำการไต่สวนสาธารณะ (Public Inquiry) สิทธิของผู้ใช้พลังงานภาคครัวเรือนกับการเข้าถึงราคาค่าไฟที่เป็นธรรม เพื่อลดความเหลื่อมล้ำในสังคม ซึ่งเป็นบทบาทของ กสม. ที่จะนำเสนอข้อมูลการเข้าถึงพลังงานที่เป็นธรรมผ่านการจัดเวทีสาธารณะเพื่อรับฟังความคิดเห็นจากทุกภาคส่วน

            ภายหลังการจัดกิจกรรม ได้มีตัวแทนภาคประชาชนกลุ่มโอโซนรักบ้านเกิด เข้ายื่นหนังสือต่อนางสาวศยามล ขอให้ กสม. ลงพื้นที่รับฟังความคิดเห็นและข้อเสนอจากประชาชนในพื้นที่ ณ อำเภอชำนิ และอำเภอนางรอง จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งเป็นพื้นที่ตามนโยบายการสร้างโรงงานน้ำตาลและโรงไฟฟ้าชีวมวลในประเด็นการจัดกระบวนการรับฟังความคิดเห็นที่ชุมชนเข้าไม่ถึงข้อมูลข่าวสารอย่างรอบด้านและไม่มีส่วนร่วม ซึ่งกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้รับหนังสือดังกล่าวและมอบหมายให้ สำนักงาน กสม. ประสานงานในส่วนที่เกี่ยวข้องต่อไป