เมื่อวันที่ 30 กันยายน 2568 นายภาณุพันธ์  สมสกุล ที่ปรึกษาสำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้รับมอบหมายจากนางสาวศยามล  ไกยูรวงศ์ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เป็นวิทยากรงานเสวนา “แก้ปัญหาหรือแค่สร้างภาพ? เมื่อกฎหมายไร้กองทุนอากาศสะอาด” จัดโดย สมาคมเครือข่ายอากาศสะอาดเพื่อสุขภาพ ร่วมกับสมาพันธ์สมานฉันท์แรงงานไทย และสหภาพแรงงานรัฐวิสาหกิจสัมพันธ์ ณ สถานีกลางกรุงเทพอภิวัฒน์

          ที่ปรึกษาสำนักงาน กสม. กล่าวว่า สิทธิในอากาศสะอาดถือเป็นสิทธิมนุษยชนที่รัฐมีหน้าที่ต้องปกป้อง คุ้มครอง และทำให้เกิดขึ้นจริง พร้อมทั้งระบุว่าปัญหามลพิษทางอากาศไม่ได้ส่งผลกระทบเพียงด้านสุขภาพเท่านั้น แต่ยังมีผลต่อเศรษฐกิจและสังคมในวงกว้าง ในขณะที่ปัจจุบันการแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศไม่สามารถพึ่งพากลไกที่มีอยู่เดิมได้อย่างเพียงพอ โดยเฉพาะเมื่อเกิดวิกฤตมลพิษยังไม่มีกลไกเฉพาะสำหรับการชดเชย เยียวยา หรือการฟื้นฟูช่วยเหลือประชาชนที่ได้รับผลกระทบ แม้ว่ามีกฎหมายหลายฉบับที่เกี่ยวข้อง อาทิ ด้านสิ่งแวดล้อม โรงงานอุตสาหกรรมหรือสาธารณสุข แต่การดำเนินงานในภาพรวมไม่สามารถตอบสนองต่อสถานการณ์และผลกระทบได้อย่างทันท่วงที

          ที่ผ่านมาคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) ให้ความสำคัญและมีข้อเสนอแนะสำหรับการจัดทำกฎหมายว่าด้วยอากาศสะอาดต่อรัฐสภา และเห็นว่ากฎหมายดังกล่าวจำเป็นต้องมีกลไก “กองทุนอากาศสะอาด” เพื่อช่วยเหลือประชาชนในการชดเชย เยียวยา ฟื้นฟู รวมทั้งสนับสนุนการศึกษาวิจัยปัญหาเชิงพื้นฐานและกำหนดแนวทางป้องกันและแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศที่เหมาะสม อีกทั้งยืนยันว่า กองทุนอากาศสะอาดควรใช้หลักการทางเศรษฐศาสตร์ “ผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่าย” โดยคำนึงสัดส่วนการก่อมลพิษ เพื่อสร้างความเป็นธรรมแก่ผู้ได้รับผลกระทบและเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนกฎหมายว่าด้วยอากาศสะอาดให้เกิดขึ้นจริง

          ในช่วงท้าย ที่ปรึกษาสำนักงาน กสม. เน้นย้ำว่า สิทธิในอากาศสะอาดจะเกิดขึ้นจริง จำเป็นต้องมีเครื่องมือทางกฎหมายและกลไกกองทุนที่มีประสิทธิภาพ เพื่อสร้างมาตรการในการแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศที่เป็นระบบและคุ้มครองสิทธิประชาชนได้อย่างยั่งยืน